Zakażenia pneumoko kami nie można lekceważyć

Dziecko oddycha szybko, płacze, kaszle, nie chce jeść, skarży się na ból głowy, boli je ucho i ma temperaturę. To oczywiście może być oznaka zwykłego przeziębienia, które przejdzie po kilku dniach, ale mogą to być również objawy zakażenia pneumokokowego.

Czym są pneumokoki?
- Pneumokoki to bakterie wywołujące groźne choroby u ludzi w każdym wieku. Wyróżniamy ponad 90 typów tych bakterii, a około 20 z nich jest dla nas szczególnie groźnych - tłumaczy dr Hanna Czajka, kierownik Poradni Chorób Zakaźnych Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala Dziecięcego im. św. Ludwika w Krakowie.

- Wywołują choroby inwazyjne, czyli takie stany chorobowe, w przebiegu których bakterie pojawiają się w płynach ustrojowych (np. we krwi, płynie mózgowo-rdzeniowym), które w zdrowych organizmach są jałowe. Do inwazyjnych chorób pneumokokowych należą: zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, posocznice, krwiopochodne zapalenia płuc. Pneumokoki mogą także powodować takie choroby jak zapalenie ucha środkowego, stawów lub infekcje dróg oddechowych.

Na inwazyjne zakażenie pneumokokami najbardziej narażone są dzieci, szczególnie te poniżej piątego roku życia. Choroby wywołane tymi bakteriami występują jednak również u seniorów.

Pneumokoki są groźne nie tylko dla zdrowia, ale także dla życia dzieci. Szacuje się, że zapalenie opon mózgowych u dzieci to choroba śmiertelna w jednym przypadku na 10 zachorowań, zapalenie płuc zabija jedną osobę na 20 chorujących, a w przypadku bakteriemii, czyli sepsy umiera jedna osoba na 5 chorujących. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podaje, że zapalenie płuc jest wiodącym na świecie zabójcą dzieci poniżej piątego roku życia. Co gorsza, niektóre typy bakterii są odporne na antybiotyki.

Rozpoznać pneumokoki
- Objawów zakażenia jest wiele. Zależą one od rodzaju infekcji - tłumaczy dr Czajka. - Jeżeli infekcja dotyczy płuc, to objawami są złe samopoczucie, kaszel, podwyższona temperatura oraz duszność. Zapaleniom ucha towarzyszy ból ucha oraz gorączka. W przebiegu posocznicy występują silne bóle głowy, wymioty, ogólne osłabienie i wybroczyny na skórze. W zależności od tego, jaką chorobę wywołały pneumokoki, objawy będą różne i będą rozwijać się w różnym czasie - od kilku godzin do kilku dni- wyjaśnia.

Dlatego zakażenie pneumokokami tak trudno jest rozpoznać. - Bardzo pomocna jest diagnostyka laboratoryjna, ale nie zawsze jesteśmy w stanie wyhodować bakterię z pobranych materiałów, takich jak krew czy płyn mózgowo-rdzeniowy. Dysponujemy także dokładniejszymi testami. Niestety, są droższe i z tego powodu rzadziej używane - mówi dr Czajka.

- U dzieci ważna jest też ocena ogólnego stanu zdrowia. Rodziców powinno np. zaniepokoić poważne osłabienie ich pociech. Może bowiem wskazywać na zakażenie pneumokokami - dodaje. Dlatego, szczególnie u małych dzieci, nie należy bagatelizować jakichkolwiek objawów. To, co wydaje nam się zwykłą grypą, może okazać się czymś znacznie poważniejszym.

Lepiej zapobiegać niż leczyć
- Nie ma innej metody zapobiegania zakażeniom pneumokokami niż szczepionka - twierdzą specjaliści.

- Zaszczepić się może każdy, bo szczepionkę można stosować już od 6. tygodnia życia aż do późnej starości - mówi dr Czajka. - Grupą, która bezwzględnie powinna być zaszczepiona, są dzieci w wieku do 5 lat. Często pokutuje u nas przekonanie, że jeśli dziecko nie chodzi do żłobka czy przedszkola, to nie musi być zaszczepione. A to nieprawda, bo grupą największego zagrożenia są maluchy w wieku od 6. do 18. miesiąca życia. Im wcześniej je zaszczepimy, tym lepiej. U starszych dzieci ryzyko zakażenia jest mniejsze, ale choroba może także wystąpić - podkreśla.

Na rynku dostępne są dwie szczepionki pneumokokowe (PCV), składające się z 10 lub 13 najbardziej rozpowszechnionych serotypów bakterii. Według raportu WHO szczepienie dzieci znacząco zmniejszyło liczbę chorych. Nic więc dziwnego, że organizacja zaleca włączenie szczepionek PCV do narodowych programów szczepień na całym świecie.

Wspomnieć wypada, że u niektórych mogą wystąpić chwilowe powikłania. - W okresie pierwszych 2-3 dni po szczepieniu mogą wystąpić objawy osłabienia, bólów mięśniowo-stawowych, ból głowy oraz podwyższona temperatura, a także objawy miejscowe w punkcie podania szczepionki. Jeśli już te objawy wystąpią, to mijają dość szybko - zapewnia dr Czajka.

Podkreśla również, że żadna ze szczepionek nie daje pełnego zabezpieczenia, ale powszechne - w wielu krajach świata- szczepienia udowodniły wysoką skuteczność w zakresie szczepionkowych serotypów bakterii pneumokokowych. Oczywiście, może się też zdarzyć, że zachoruje osoba uprzednio zaszczepiona, ale są to niezwykle rzadkie przypadki.

Gdzie się szczepić?
Problem polega na tym, że nie wszystkie dzieci mogą być zaszczepione za darmo. Szczepienie przeciwko pneumokokom nie jest bowiem obowiązkowe, a jedynie zalecane.

- Dzieci mają zalecane szczepienie przeciwko pneumokokom w Programie Szczepień Ochronnych, stąd zakup szczepionki musi być finansowany przez ich rodziców lub opiekunów. Informacja, gdzie i kiedy można je wykonać, dociera do rodziców bezpośrednio od lekarza POZ - tłumaczy dr Hanna Czajka. - Wcześniaki i dzieci zaliczane do innych grup ryzyka są szczepione za darmo - dodaje.

W zeszłym roku w województwie małopolskim realizowano "Program zdrowotny dotyczący profilaktyki zakażeń pneumokokowych w Małopolsce", powstały z inicjatywy Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego. Wykorzystano 812 dawek szczepionki. Otrzymały je dzieci przebywające w małopolskich placówkach opiekuńczo-wychowawczych i uczęszczające do żłobków lub klubów dziecięcych m.in. w Chrzanowie, Kętach, Nowym Sączu, Trzebini, Nowym Targu, Libiążu, Rabce-Zdroju…

- Na tym nie kończymy. Program jest bowiem rozpisany do 2020 roku. Przewidziano możliwość włączenia się do Programu dla powiatów współpracujących z gminami i miast na prawach powiatu. Województwo małopolskie udzieli im wsparcia finansowego w roku bieżącym. W roku ubiegłym z takiej możliwości skorzystała gmina miasta Tarnowa - przypomina dr Czajka.
Wspomnieć trzeba, że w 2014 roku Kraków miał własny, odnawiany corocznie miejski program szczepień.

Sukces
W 2014 roku akcja przyniosła świetne wyniki. Oprócz ochrony zdrowia dzieci, specjaliści skupili się też na edukacji rodziców i uświadomieniu im, dlaczego warto zaszczepić swoje pociechy.

Urząd Marszałkowski przypomina, że 95 proc. rodziców zdeklarowało, iż poleciłoby udział w Programie rodzicom i opiekunom innych dzieci. Ponad 90 proc. rodziców dzieci, które już zostały zaszczepione, jest zadowolonych z podjętej decyzji, a aż 97 proc. pragnie, żeby Program był kontynuowany.

Jak chronić dzieci?
Po pierwsze, oczywiście, szczepić. To zapewnia nie tylko ochronę indywidualną, ale również ogranicza nosicielstwo.
Poprzez szczepienia masowe można wywołać odporność populacyjną - jednak aby do tego doszło, trzeba rozpowszechnić tę metodę w Polsce. Ruchy antyszczepionkowe, protesty - to hamuje działania przeciw pneumokokom.

- Poza szczepieniami nie należy jednak zapominać o przestrzeganiu podstawowych reguł ograniczających ryzyko zakażenia dzieci. Należą do nich unikanie zbiorowisk ludzkich w okresach zwiększonej zachorowalności, takich jak np. galerie handlowe. Poza tym dla wszystkich jest chyba oczywiste, że dzieci powinny się dobrze i zdrowo odżywiać, mieć zapewnioną odpowiednią dawkę ruchu na świeżym powietrzu - wylicza dr Czajka.