Niezwykła historia. Mieszkanka Zakopanego odzyskała pamiątkę po babci, którą w 1944 aresztowali Niemcy

Pierścionek z czerwonym kamieniem

Karolina Sitek z domu Barcik urodziła się 20 maja 1907 r. w Zakopanem jako córka Jana i Justyny. Ożeniła się z żołnierzem i razem z mężem wyjechała do Katowic. W trakcie wojny mieszkała na Śląsku, gdzie pracowała jako krawcowa.

12 kwietnia 1944 r. została wywieziona do obozu koncentracyjnego Ravensbrück - otrzymała numer 34503 i została uznana za więźnia politycznego. 31 sierpnia 1944 r. przeniesiono ją do obozu koncentracyjnego Neuengamme, gdzie otrzymała numer 4570. Dzięki pomocy hrabiego Folke Bernadotte i Szwedzkiego Czerwonego Krzyża została uratowana wiosną 1945 r. i przewieziona do Szwecji, skąd 11 października 1945 r. wróciła do Polski. Została pochowana na cmentarzu Najświętszej Rodziny w Zakopanem.
W czasie aresztowania pani Karolinie Niemcy odebrali osobiste rzeczy – w tym pierścionek z czerwonym kamieniem. Następnie ten depozyt był przewożony wraz z nią – z obozu do obozu. Pierścionek wraz z innymi depozytami więźniów został odnaleziony przez aliantów w kryjówce przygotowanej przez Niemców w pubie w Lunden w Niemczech. Depozyty były po wojnie przekazywane kolejnym instytucjom z zadaniem odnalezienia prawowitych właścicieli lub ich krewnych oraz zwrotu. Ostatnią instytucją, której powierzono to zadanie, była Międzynarodowa Służba Poszukiwań, czyli Arolsen Archives.

- W latach 60. trafiło do centrum 4700 depozytów. W tym momencie do zwrotu mamy 2500 depozytów, z czego 650 w Polsce – mówi Ewelina Karpińska-More, koordynator kampanii #StolenMemory w Polsce Arolsen Archives. - Te depozyty to rzeczy, które ludzie mieli w kieszeniach, w torebkach w chwili zatrzymania. To były [portfele z dokumentami i zdjęciami bliskich, zegarki, różańce, papierośnice, biżuterie. Zdarzały się także listy.

Jak zaznacza pani Ewelina, depozytów nie ma prawie w ogóle z obozów zagłady. - Tam ludzie byli kierowani od razu na śmierć, a ich rzeczy rozkradane. Dlatego nie posiadamy depozytów po ludności żydowskiej. Te, które mamy, to depozyty z innych obozów koncentracyjnych, czy więzień – wyjaśnia Ewelina Karpińska-More.

Karteczka na cmentarzu

W przypadku pierścionka pani Karoliny, poszukiwania trwały kilka miesięcy. Zaczęły się w… Żorach na Śląsku. Tam centrum Arolsen zorganizowało wystawę z informacjami o poszukiwanych krewnych osób, w tym pani Karoliny.

- Pojawiła się ona na tej wystawie, bo wiedzieliśmy, że mieszkała w Katowicach – opowiada Elżbieta Koczar z Miejskiego Ośrodka Kultury w Żorach, która jako wolontariusza pomaga centrum Arolsen w poszukiwaniach rodzin. - Wiedziałam jednak, że jej grób jest w Zakopanem. Dlatego, gdy w styczniu prywatnie pojechałam do Zakopanego, odwiedziłam cmentarz, odnalazłam grób i zostawiłam na nich karteczkę z numerem telefonu, że proszę o kontakt – opowiada.

Telefon zadzwonił po kilku miesiącach. - Gdy opowiedziałam pani Bożenie kim jestem i że mam dla niej pierścionek jej babci, zapadła cisza. Pani Bożena rozpłakała się. Nie była w stanie nic powiedzieć. Zresztą ja również w trakcie tej rozmowy płakałam – wspomina.

W piątek w zakopiańskim urzędzie miasta doszło do przekazania pierścionka pani Bożenie. Nie kryła ona wzruszenia. - Czuję smutek, ale i radość, że ta pamięć o mojej babci nie zaniknie. Nie za dużo o niej wiem, nigdy jej nie poznałam. To będzie teraz dla mnie, poza moją rodziną, najcenniejsza rzecz – mówi.

Kampania #StolenMemory

Międzynarodowemu Centrum Badań Prześladowań Nazistowskich Arolsen Archives rozpoczęło w 2016 roku kampanię #StolenMemory. Kampanii towarzyszą wystawy objazdowe. Ekspozycje te odwiedzają miasta w Polsce, Niemczech, Francji i Belgii. Wystawa objazdowa w Polsce jest wspierana przez ministerstwa spraw zagranicznych Niemiec i USA.