Nie daj się astmie oskrzelowej i oddychaj pełną piersią

Na przewlekłe choroby dróg oddechowych na całym świeci cierpi ponad miliard ludzi. Astma oskrzelowa jest jedną z najczęstszych z nich. Z raportu Narodowego Funduszu Zdrowia wynika, że w 2019 roku w Polsce z tą chorobą żyło 2,2 mln osób – najwięcej wśród dzieci w wieku 6–10 lat: 15,2 tys. na 100 tys. chłopców i 10,6 tys. na 100 tys. dziewcząt. Z powodu astmy w ambulatoryjnych poradniach specjalistycznych w 2019 r. lekarze udzielili ponad 1,7 mln porad, w przychodniach podstawowej opieki zdrowotnej – 1,2 mln, w szpitalach – 36,2 tys. świadczeń.

W rzeczywistości chorych jest jeszcze więcej, niż pokazują to statystyki. Badanie prowadzone w ramach programu Epidemiologia Chorób Alergicznych w Polsce (ECAP) pokazało, że spośród wszystkich przebadanych, u których lekarze zdiagnozowali astmę, jedynie 30 proc. miało ją wcześniej stwierdzoną. Pozostali o chorobie dowiedzieli się dopiero przy okazji udziału w badaniu.

Astma jest spowodowana zapaleniem błony śluzowej. Dokładne przyczyny jej rozwoju nie są znane. Eksperci wskazują, że udział w tym procesie mają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Najczęściej astma ujawnia się w rodzinach, w których rodzice lub dziadkowie chorowali na nią, oraz u osób z rozpoznaną alergią wziewną lub pokarmową. Za 11 proc. wszystkich zachorowań na astmę wśród dorosłych odpowiadają z kolei szkodliwe warunki pracy.

U osób cierpiących na astmę pojawiają się duszności, suchy kaszel, świsty oddechowe, wrażenie ucisku w klatce piersiowej. Objawy te mogą być wywoływane lub nasilane przez przeziębienie, grypę, zanieczyszczone albo zimne powietrze, dym papierosowy, alergeny, opary środków chemicznych i perfum czy uprawianie sportu.

W walce z astmą kluczowe jest jak najszybsze postawienie właściwej diagnozy oraz dobranie planu leczenia. Do terapii choroby są wykorzystywane wziewne sterydy – są one w stanie zmniejszyć stan zapalny w płucach powodujący męczący kaszel i duszność. U pacjentów, którzy ich nie stosują, rośnie ryzyko zgonu. Niezwykle ważne jest, by chory umiał we właściwy sposób korzystać z inhalatora dostarczającego sterydy. Pomoże w tym konsultacja z lekarzem, który skoryguje ewentualne błędy.

Jeśli jesteś świadkiem ataku u osoby chorującej na astmę, zachowaj spokój i postaraj się ją uspokoić. Lęk może tylko nasilić napad. Pomóż choremu przyjąć pozycję, w której czuje się najlepiej – często w pozycji siedzącej – i poluzować ubranie. Pacjenta, który ma atak astmy, nie należy kłaść. Poproś chorego o powolne i głębokie oddychanie. Zapytaj, czy i gdzie ma leki, pomóż mu je wziąć. Jeśli to pierwszy taki przypadek i nie ma on odpowiednich medykamentów, nie podawaj żadnych środków na własną rękę. Skontaktuj się z lekarzem i zastosuj do udzielonych wskazówek.

W profilaktyce pierwotnej astmy rolę odgrywa karmienie dzieci piersią (najlepiej do pierwszego roku życia), unikanie palenia tytoniu i ograniczenie przebywania w zanieczyszczonym środowisku. Jeśli do rozwoju choroby dojdzie, kluczowe znaczenie ma rozpoczęcie terapii, zanim doprowadzi ona do groźnych powikłań, oraz właściwe kontrolowanie jej przebiegu.
Astmie jest poświęcona kolejna odsłona cyklu „Środa z Profilaktyką” w internecie. Materiały edukacyjne dotyczące tego schorzenia można znaleźć na stronie Akademii NFZ – akademia.nfz.gov.pl oraz na kanale Akademii NFZ w serwisie YouTube.