Prywatność pod nadzorem

Metody podsłuchiwania są coraz bardziej wyrafinowane i trudniejsze do wykrycia. Można zamontować urządzenie do inwigilacji w obcasie buta, długopisie, atrapie ucha, pudełku zapałek lub zapalniczce, rękojeści parasolki i nie są to przykłady z filmu szpiegowskiego, tylko ze sklepu. Są podsłuchy instalowane w myszy PC, które pracują przy włączonym komputerze - nadajnik zasilany jest z napięcia na USB. Znakomicie nadają się do podsłuchów komórki telefoniczne. Nie są to, bynajmniej, zestawy małego szpiega, tylko w pełni profesjonalny sprzęt za niemałe pieniądze.

Dyktafon pod ręką
"Dostaniesz g..., a nie auto. Zarejestrowałem go na moją mamę" - rzucił mąż żonie na odchodnym. "I tu cię mam! Wszystko nagrałam" - zatriumfowała żona i dyktafon z zapisaną rozmową dołączyła do sprawy rozwodowej.
- Coraz częściej podsłuchane i nagrane rozmowy wykorzystywane są w procesach cywilnych - mówi adwokat Janina Dudek . - Jeśli jakość nagrania jest dobra, nie ma przeszkód, by dyktafon dołączyć do akt w charakterze dowodu. Jeśli nagranie jest kiepskie i sędzia ma wątpliwości, czy rzeczywiście zarejestrowany został głos strony procesowej, może domagać się ekspertyzy biegłego.

Pluskwa w kwiatku
Dyktafony porozkładane po całym domu i prowokowane rozmowy zaczynają być codziennością w rodzinnych waśniach. Jak mogą być demaskatorskie, dał przykład Zbigniew Ziobro, który podstępem nagrywał rozmowę z politycznym konkurentem.
Dowodem małżeńskiej zdrady była już utrwalona rozmowa przeprowadzona za pomocą komunikatora Gadu-Gadu. Wystarczyło wydrukować treść i położyć przed sądem. Mecenas Janina Dudek radzi w tym wypadku uważać. Gdy tylko zapobiegliwy małżonek wykazał się tak właśnie uzyskanym dowodem, trafił do prokuratora. Wydrukowanie zapisu rozmowy na Gadu-Gadu wymagało znajomości hasła. Strona przeciwna potraktowała to jako włamanie do systemu.

Teraz zapanowała moda na podsłuchy. Żona wychodzi do koleżanki albo wyrzucić śmieci i sprawdza, do kogo w czasie jej nieobecności wydzwania mąż. Pluskwę instaluje się w kwiatku czy lampie. Prosty zestaw podsłuchowy, gotowy do pracy składa się z małego nadajnika o wymiarach 16x22x62 mm i czasie pracy do 40 dni. Zasięg: 200-400 m. Do tego odbiornik (33x75x120 mm). Cena około 300 zł. Usłużny jest też telefon komórkowy. Istnieje wiele programów służących do podsłuchu za jego pomocą.

- Część z nich, tych bardziej prostych, możemy zainstalować w telefonie podsłuchiwanego na takiej samej zasadzie, na jakiej ściągamy gry - mówi Zbigniew Engiel z katowickiej firmy zajmującej się m.in. informatyką śledczą. - Te bardziej zaawansowane programy i trudniejsze do wykrycia, są zmodyfikowaną wersją oprogramowania telefonu. Modyfikuje się oryginalne oprogramowanie telefonu, co pozwala korzystać z opcji "uprzywilejowanego numeru". Oczywiście, korzysta z niej osoba podsłuchująca. Kiedy wysyłany jest SMS, otrzymuje go zarówno osoba, do której wiadomość jest rzeczywiście skierowana, jak i podsłuchujący. Przy połączeniach telefonicznych program szpiegowski włącza opcję rozmowy konferencyjnej bez wiedzy użytkownika, czyli zamiast z jedną osobą, rozmawiamy z dwoma - podsłuchujący ma wyłączony mikrofon w swoim telefonie, więc trudno się zorientować - wyjaśnia Engiel.

Podsłuchujący może również wymusić połączenie z naszym telefonem, a wtedy aparat działa tak, jakbyśmy je odebrali, jednak dzieje się to bez naszego udziału. Telefon nie jest podświetlony, na wyświetlaczu nie ma śladu, że trwa połączenie. Podsłuchujący jest w stanie usłyszeć wszystko, co dzieje się wokół, tak jakbyśmy podczas rozmowy odłożyli telefon na biurko bez wyłączania.

Życie na podsłuchu
Po ujawnieniu przez media, że wiceszef ABW posłużył się w rozprawie cywilnej stenogramami z podsłuchiwanych rozmów dziennikarzy na potrzeby innej sprawy, rozpoczęła się dyskusja nad skalą podsłuchów i kontrolą nad nimi. Liczba obywateli z pluskwą idzie w tysiące. Z podsłuchów w Polsce może korzystać: Policja, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencja Wywiadu, Służba Wywiadu Wojskowego, Służba Kontrwywiadu Wojskowego, Żandarmeria Wojskowa, Straż Graniczna, Wywiad Skarbowy. Nie wiadomo, ile rocznie zakłada się podsłuchów. Zbigniew Ziobro jeszcze jako minister sprawiedliwości, ujawnił przed laty, że rocznie ponad 2.700, ale prawnicy praktycy w ogóle w to nie uwierzyli. Tylko jeden Sąd Okręgowy w Katowicach wydał w ubiegłym roku 246 zezwoleń, a w tym roku - 191. Podsłuchy można stosować tylko za zgodą sądu dla wykrycia najgroźniejszych przestępstw oraz tylko wtedy, gdy inne środki nie będą skuteczne. Zgodę na podsłuchy sąd wydaje maksymalnie na trzy miesiące.

W najpilniejszych sytuacjach służby specjalne mogą stosować podsłuch bez zgody sądu, za wiedzą prokuratora, jednak nie dłużej niż przez pięć dni. Powód musi być jednak uzasadniony. W tym czasie trzeba wystąpić o zgodę. Jeśli sąd zgody nie wyda, dalszy podsłuch nie wchodzi w rachubę. A zdobyte nagrania należy zniszczyć. Wykorzystuje się je tylko w celach operacyjnych, a nie dowodowych. To, że stenogramy rozmów z operacyjnych podsłuchów nie zostały zniszczone jak powinny, dowodzi ostatnia afera z podsłuchami dziennikarzy. Podsłuchy wymykają się spod kontroli. Nie wiadomo, ile takich podsłuchów operacyjnych do pięciu dni, stosują służby.

Zapanowała wręcz psychoza strachu, że wszyscy bez przerwy są podsłuchiwani. W telefonie coś podejrzanie trzeszczy? Oho, służby nie marnują czasu.
- Rozmowy biznesowe prowadzimy przy wylogowanych telefonach komórkowych - mówi jeden z katowickich przedsiębiorców. Nie wystarczy wyłączyć aparatu, trzeba wyjąć z niego baterię.
Również adwokaci są przeświadczeni, że ich telefony są na podsłuchu. Bywa, że idą na spotkanie z klientem bez telefonu. Na co zwrócić uwagę, jeśli podejrzewamy, że jesteśmy podsłuchiwani?
- Na baterię, która rozładowuje się szybciej niż zwykle. Jeśli ktoś wymusza połączenie i podsłuchuje, wówczas telefon zużywa energię jak podczas zwyczajnej rozmowy - wyjaśnia Zbigniew Engiel.

- A sprawdzenie ilości połączeń, wysłanych SMS-ów pozwoli nam zorientować się, że aktywności było więcej. Sprawdzajmy więc billingi. W przypadku telefonu na kartę sprawa jest prostsza, bo po wykonaniu połączenia dostajemy SMS-a o kosztach. Jeśli są zbyt duże, powinniśmy się sprawą zainteresować.
Poczta elektroniczna też może być przechwytywana, gdy wysyłana jest za pomocą komórki. Przechwytywana jest na podobnej zasadzie jak sms-y. Dysponując zestawem do klonowania karty SIM (ok. 100 zł), można zdobyć całkowitą kontrolę nad dowolną komórką. Im więcej funkcji ma aparat, tym większe są możliwości inwigilacji.

Odpowiedzią na podsłuchy są ich wykrywacze, dostępne na rynku w cenie od kilku do kilkunastu tysięcy złotych i firmy świadczące usługi.
- Zlecenia przychodzą głównie od dużych firm, które obawiają się podsłuchów zainstalowanych przez konkurencję. Coraz częściej takie obawy dotyczą życia rodzinnego. Sprawdzamy, czy pluskwy są w domu - mówi emerytowany oficer policji.

Antypodsłuchy
Aby być pewnym, że nikt nas nie podsłuchuje, trzeba się pozbyć wszystkich elektronicznych urządzeń, jak robi to znana sędzia Barbara Piwnik. Wyznała w jednym z wywiadów, że nie używa nie tylko telefonu komórkowego. Także karty kredytowej, bo za jej pomocą również można nas prześwietlić.
Warto wiedzieć, że mąż żonę i dwrotnie może podsłuchiwać bezkarnie. Zabronione są podsłuchy, jeśli dotyczą informacji niejawnych. Wtedy grozi za to kara do dwóch lat więzienia.