Zgaga, uczucie palenia w przełyku - niemal każdy miał kiedyś taki epizod w życiu. To mogą być objawy czegoś poważnego?
Choroby górnego odcinka przewodu pokarmowego są dość częstą przypadłością. Nie zawsze są objawem czegoś groźnego dla zdrowia i życia, ale bywają uciążliwe. Szacuje się, że choroba refluksowa przełyku, dyspepsja, dotyczy od 15 do 20 proc. dorosłych. U osób w podeszłym wieku występują jeszcze częściej.
Czym jest refluks i dyspepsja?
Choroba refluksowa przełyku polega na cofaniu się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku. Dyspepsja, czyli potocznie niestrawność, to odczuwanie pieczenia i bólu w nadbrzuszu. Może być ona spowodowana zwiększonym wydzielaniem kwasu, chorobą wrzodową lub nowotworową, ale istnieje też dyspepsja czynnościowa, która ma nieustaloną przyczynę. Stosujemy wówczas leki zobojętniające kwasy żołądkowe albo zmniejszające ich wydzielanie.
Co sprzyja tym chorobom?
W pewnym stopniu uwarunkowania genetyczne, jednak bardzo istotny jest styl życia, sposób odżywiania się. Chorobom sprzyja nadwaga, palenie papierosów, przez które połączenie żołądkowo-przełykowe, tzw. dolny zwieracz przełyku, staje się luźniejszy. Podobnie jest z alkoholem wysokoprocentowym. Spożywanie tłustych i słodkich potraw, niektórych ziół, np. mięty, niektórych leków powoduje, że zwieracz się rozluźnia.
I co wtedy?
Jego działanie zapobiega cofaniu się treści żołądkowej do przełyku. Dolny zwieracz przełyku jest granicą między przełykiem a żołądkiem. Znajduje się 40 centymetrów w głąb od naszych siekaczy. To połączenie z reguły jest zaciśnięte poza momentem przełykania pokarmu i naturalnymi, chwilowymi relaksacjami zwieracza. Te odbywają się w sposób fizjologiczny. U osób z refluksem zwieracz gorzej funkcjonuje, jest luźny, albo te fizjologiczne relaksacje są zbyt częste i przedłużone. Treść wędruje w górę i powoduje zgagę, ale też uszkodzenia błony śluzowej, która do kontaktu z kwaśnym jest nieprzystosowana. Przez to dochodzi np. do owrzodzeń przełyku czy stanów zapalnych.
Zgaga zawsze oznacza, że mamy do czynienia z refluksem?
Nie każda zgaga jest objawem refluksu. Istnieje tzw. zgaga czynnościowa, która z refluksem nie ma związku, a jej przyczyny są nieznane. Przyjmuje się, że jeżeli zgaga pojawia się częściej niż raz w tygodniu, są to objawy uciążliwe, które należy leczyć, a przynajmniej obserwować.
Jeżeli występuje rzadziej, możemy sami sobie z nią radzić?
Oczywiście, i często to robimy. Stosujemy dostępne bez recepty środki albo pokarmy, które zgagę likwidują. Takie działanie mają np. pokarmy mleczne, które zobojętniają kwaśną treść żołądkową. Pamiętajmy jednak, że przedłużające się objawy należy skonsultować z lekarzem.
Jak wygląda diagnostyka chorób górnego odcinka przewodu pokarmowego?
Główną metodą jest gastroskopia, czyli badanie endoskopowe. Przez usta do przewodu pokarmowego wprowadzane jest giętkie urządzenie o średnicy ok. 7 mm. Z jego pomocą możemy nie tylko obejrzeć błonę śluzową przełyku czy żołądka, ale w przypadku wątpliwości pobrać próbki do dalszych badań, np. w kierunku nowotworów. Czasami gastroskopia nie wyjaśnia wszystkiego. Pomocne badania to też np. rentgen przełyku z kontrastem albo badanie ph-metrii. Jest to badanie kwaśności na różnych poziomach przełyku. Innym badaniem jest manometria, która umożliwia pomiar ciśnienia na różnych wysokościach przełyku.
Refluks da się wyleczyć?
Często przy pomocy leków obniżających wydzielanie kwasów żołądkowych da się wyleczyć objawy. Podobnie jak w przypadku leków, które przyspieszają przesuwanie się treści - żołądek jest pusty, więc nie ma co wracać. Pomocne są też leki zobojętniające kwaśną treść.
Leki na objawy to jedyne wyjście?
W przypadku osób, które z różnych powodów nie mogą przyjmować takich leków, a do tego mają powikłania przy refluksie (np. zwężenie przełyku), stosuje się metody chirurgiczne. Jednym z zabiegów antyrefluksowych jest fundoplikacja. Polega ona na uszczelnieniu zwieracza żołądkowo-przełykowego. Z części żołądka robi się rodzaj mankietu, który uszczelnia zwieracz. Zabieg ten dotyczy jednak wąskiej grupy pacjentów.
Powszechnym schorzeniem przewodu pokarmowego są też wrzody.
Kojarzymy je głównie z wrzodami żołądka, ale mogą występować na każdym odcinku przewodu pokarmowego i nie tylko. Wrzodem nazywamy głębszy ubytek tkanki, sięgający poniżej błony śluzowej i podśluzowej. Wrzody żołądka wywołane są najczęściej przez bakterię Helicobacter pylori.
Jak można się nią zarazić?
Szacuje się, że 80 proc. dorosłych jest nią nadkażonych, ale nie u każdego wywołuje ona dolegliwości i wymaga wyeliminowania. Zarażamy się nią często w dzieciństwie, przez kontakt ze śliną osoby zarażonej. Ale nie tylko ona powoduje wrzody - sprzyja im także częste przyjmowanie leków przeciwbólowych.
Jak się objawiają?
Objawy wymagające pilnej diagnostyki to np. utrudnione przełykanie, bóle podczas przełykania, bóle brzucha w nocy, anemia, krwawienia z przewodu pokarmowego (wymioty przypominające fusy kawy). Inne objawy to przedłużające się nudności i wymioty, spadek masy ciała. Objawy wrzodów żołądka i dwunastnicy różnią się.
To znaczy?
Przy wrzodach żołądka jedzenie nasila ból, więc pacjenci czasami po prostu go unikają. Ból w przypadku wrzodów dwunastnicy jest bólem głodowym, a pacjenci podjadają, by go zlikwidować. To powoduje wzrost wagi.
Jak leczy się wrzody?
Jeżeli przyczyną jest helicobacter, stosujemy antybiotyki, aby ją wyeliminować. W innych przypadkach staramy się wyeliminować powód wrzodów, np. leki. Czasami ich odstawienie sprawia, że w ciągu kilku tygodni błona śluzowa regeneruje się.
A co z nowotworami przewodu pokarmowego?
Choroby nowotworowe przełyku i żołądka są dość częste, ale wcześnie rozpoznane bywają wyleczalne. Niestety, w Polsce często o chorobie pacjent dowiaduje się gdy albo jest za późno na leczenie, albo wiąże się ono z okaleczającą operacją. Wszystkie wspomniane wcześniej objawy - krwawienia z przewodu pokarmowego, anemia itd. powinny wzbudzić czujność i skłonić do wizyty u lekarza i szukania przyczyny. Bo wielu pacjentów w Polsce nie jest kierowanych na badania, przez co leczy się tylko objawy. Przyczynę znajduje się za późno. Dlatego nie bójmy się gastroskopii, zwłaszcza po 45. roku życia. Może uratować życie.
Magdalena Stokłosa
Artykuły, za które warto zapłacić! Sprawdź i przeczytaj
Codziennie rano najświeższe informacje z Krakowa prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera!
"Gazeta Krakowska" na Twitterze i Google+
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
