Kraków: z Plant wejdziesz do Pałacu Sztuki?

(...) Pałac Sztuki nie może być tak trudno dostępnym dla wszystkich, a szczególnie dla niepełnosprawnych odbiorców sztuki. Dzisiejsze dojście, krętymi schodami do sal dolnego poziomu czyni ich przestrzeń drugorzędną i peryferyjną.

Skoro nie można było połączyć Pałacu z placem Szczepańskim, otwórzmy go z drugiej strony - na Planty. Taki zabieg okazuje się niezwykle łatwy w realizacji, gdyż poziom głównej alei Plant po zachodniej stronie Pałacu znajduje się na prawie tym samym poziomie, co posadzka dolnych sal (różnica kilkunastu cm). Zbędne stają się wszelkie rampy dla niepełnosprawnych oraz uciążliwe obecnie schody.

Z poziomu Plant dostajemy się bezpośrednio do dolnego holu i otaczającej go przestrzeni sal z windą, która łączy go z podstawowym poziomem górnym. W dolnej części zachodniej elewacji wystarczy wprowadzić między istniejące okna dwuskrzydłowe drzwi (również jak okna z secesyjną kratą).

W pierwszych koncepcjach Pałacu Sztuki, opracowanych jeszcze przez Tomasza Prylińskiego, zwrócony on był w stronę Plant. Po jego śmierci ten kierunek rozwiązań kontynuował w swych pracach architekt K. Zaremba. Później po okrojeniu działki przez miasto, zaniechano takiego powiązania, a ze względu na ówczesne przeznaczenie i charakter placu (najpierw prymitywny plac manewrowy dla Gwardii, a później obskurne targowisko z postojem furmanek), zalecono wprowadzenie głównego wejścia od strony ul. Szczepańskiej.

Po śmierci Zaremby rozpisano konkurs na projekt realizacyjny gmachu, w oparciu o ustalony już ogólny układ przestrzenny obiektu. Zwyciężyła niewątpliwie najbardziej nowatorska praca Franciszka Mączyńskiego, reprezentująca ducha zaistniałej już w Wiedniu, a u nas jeszcze mało znanej, secesji (...).

Dzisiaj przy odnowionym z "przepiękną" fontanną placu stoi obojętnie, bokiem do niego zwrócony Pałac z poszarzałymi, nieodnowionymi elewacjami, stanowiąc jednocześnie dowód ambicji artystycznych tamtego - zaledwie stutysięcznego Krakowa. I dowód braku szerszego i całościowego widzenia zamierzeń inwestycyjnych w samym środku miasta.

Czas najwyższy przystąpić do nadrobienia tego rażącego niedopatrzenia i odnowienia wyjątkowo pięknej architektury wszystkich elewacji Pałacu Sztuki (podkreślam wszystkich, bo na razie, jak mi wiadomo, przyznano dotację wyłącznie na wschodnią, od strony placu). A przy okazji zrealizować wysuniętą powyżej koncepcję dodatkowego wejścia od strony Plant.

Będzie to niewątpliwie skromniejsze założenie od poprzedniego, skierowanego na plac i jednocześnie bardzo proste w realizacji. Poza wszystkimi zaletami posiada jeszcze jedną: eksponuje zachodnią elewację Pałacu Sztuki, dotąd mało dostrzeganą. A przecież uznawana jest, i słusznie, za najbardziej dojrzałą w kompozycji całego obiektu. Harmonijnie wiąże jego architekturę z rytmem doskonale rozmieszczonych rzeźbiarskich popiersi wybitnych ówczesnych artystów z centralnie, pomnikowo umieszczoną podobizną Stanisława Wyspiańskiego.

Pełna wartość tej elewacji przysłonięta jest w lecie rozrośniętymi koronami pobliskich kasztanowców, lecz przez pozostałą część roku zasługuje na lepszą ekspozycję. Właśnie temu również ma pomóc proponowane wejście, które z nowej perspektywy odkrywa to, co obecnie jest prawie niezauważalne.

I na koniec podkreślę jeszcze jeden, przemawiający za nową koncepcją wejścia, argument. Cała część Plant położona po zachodniej stronie Pałacu z pomnikiem Artura Grottgera oraz półkolem bocznej alei wiążącej ją z główną aleją, ukształtowana została w ścisłym powiązaniu swojego układu z osią symetrii, wyraźnie widocznej w elewacji Pałacu.

Nowe wejście umieszczone jest na zamknięciu tej osi, tym samym dopełnia niedokończoną kompozycję przestrzenną całego założenia.