Cystersi pod Tatrami – odrestaurowany budynek Wikarówki i Park w Szaflarach

Polsko – słowacki projekt nawiązywał do wspólnego dziedzictwa kulturowego i historycznego oraz wspólnej tożsamości kulturowej obu miejscowości związanych przed wiekami z działalnością kolonizacyjną zakonu cystersów w średniowiecznej Europie, a więc także na ziemiach Polski i Słowacji.

Obie miejscowości Szaflary i Spiska Teplica, leżące pod Tatrami w wiekach średnich były bowiem mocno związane z zakonem Cystersów, można więc śmiało założyć, że swój rozwój w tamtych czasach bezsprzecznie zawdzięczają one temu zakonowi. Wspólna geneza obu miejscowości stała się przyczynkiem do powstania projektu, który w swym zamyśle zakładał między innymi, odrestaurowanie starych przykościelnych budynków i uchronienie ich przed zniszczeniem. W Szaflarach zaplanowano renowację budynku starej Wikarówki z lat 80. XIX wieku przy zabytkowym kościele. To w tym miejscu, o czym warto pamiętać, przed wiekami powstał pierwszy drewniany kościół w Szaflarach pod patronatem cysterskim, w którym do dziś jest najstarsza na Podhalu drewniana gotycka Madonna z 1380 roku.

W budynku dawnej Wikarówki, w ramach projektu powstała wyjątkowa Pracownia Tradycji i Dziedzictwa, w której czuć cysterskiego ducha, dzięki wystrojowi nawiązującemu do wnętrz cysterskiego klasztoru. Ważne i czyniące odpowiedni klimat, są tu też fotografie ze Szczyrzyca, a szczególnie te z części klauzurowej, niedostępne na co dzień dla zwiedzających.

Obecnie w Pracowni Tradycji i Dziedzictwa prowadzone są warsztaty, zajęcia edukacyjne, prezentacje, a także wystawy i różnego rodzaju prelekcje, również historyczne i kulturowe. W budynku jest też miejsce do wybijania monet, dawną metodą, taką jaką z pewnością znali o.o. cystersi, jest też miejsce i specjalistyczny sprzęt do nauki kaligrafii, tak przecież ważnej w życiu cystersów. To właśnie ci zakonnicy przed wiekami w tzw. skryptorium przepisywali księgi pięknym gotyckim pismem, które dzięki prowadzonym w ramach projektu warsztatom kaligrafii mogli poznać mieszkańcy Szaflar, zarówno ci młodsi, jak i starsi. Wikarówka stała się też miejscem, gdzie można poznać zioła i ich właściwości, które znali cystersi już przed wiekami.

Z kolei w Spiskiej Teplicy renowacji został poddany budynek przy zabytkowym kościele, w którym powstaje muzeum ekspozycji i miejsce do spotkań. Oba obiekty po obu stronach Tatr nawiązują do wspólnych cysterskich korzeni i oba dokumentują w sposób materialny bogate dziedzictwo, które mają Szaflary i Spiska Teplica, dzięki cystersom.

W Szaflarach powstał też Park Historyczno – Przyrodniczy. Jego aranżacja, wykonanie, a także samo wyposażenie nawiązuje wprost do ogrodów cysterskich. Jest tu bogactwo elementów ozdobnych, takich jak herb cysterski i Gryfitów. Jest też zegar słoneczny, dzięki któremu można zapoznać się z dniem cysterskim podzielonym na czas: pracy, modlitwy i odpoczynku. Są także tablice pokazujące dziedziny życia, w których działali cystersi, jak choćby: nauka, kultura, czy medycyna. Są tu też umieszczone tablice informacyjne z ważnymi w życiu zakonu cystersów, ale i samych Szaflar datami i opisem tych konkretnych wydarzeń oraz centralnie usytuowana multimedialna fontanna. Ten pięknie zagospodarowany teren, jest z pewnością wyjątkowym obiektem dziedzictwa kulturowego, jaki przynieśli ze sobą pod Tatry w średniowieczu cystersi.

Gmina Szaflary we współpracy z Obec Spišská Teplica realizują transgraniczny projekt pt. „Cystersi pod Tatrami – wspólne korzenie i wspólna przyszłość Szaflar i Spiskiej Teplicy”, współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Interreg V-A Polska-Słowacja 2014-2020. Dzięki niemu uchroniono nie tylko materialne ślady związane ze wspólnym dziedzictwem kulturowym, ale i coś więcej - wspólną tożsamość kulturową obecną do dziś po obu stronach Tatr.