Olkusz. Wyciągali macewy wmurowane w ogrodzenie szkoły

Zdjęcia: K. Ponikowska

Wolontariusze Fundacji From the Depths zburzyli murek wokół dawnego liceum na ul. Piłsudskiego w Olkuszu, by wydobyć z niego macewy. Akcja odbyła się w ramach ogólnopolskiego projektu „Matzeva”, który ma na celu ocalenie żydowskich nagrobków użytych kiedyś jako materiał budowlany.

Zgłoszenie o ogrodzeniu wykonanym z macew Fundacja otrzymała parę miesięcy temu od mieszkańców Olkusza. - Pojechaliśmy to sprawdzić. Na miejscu okazało się, że kilka nagrobków jest niezacementowanych, więc od razu przetransportowaliśmy je na cmentarz -mówi Lena Klaudel z Fundacji From the Depths. Zabrakło jednak czasu na zajęcie się całym ogrodzeniem. Teraz ekipa wróciła ze sprzętem, ale i tak nie udało się zakończyć akcji. W ciągu kilku godzin wydobyto 15 fragmentów macew. A nie rozebrano nawet połowy murku. - Jest tu bardzo dużo nagrobków. Trzeba będzie wrócić raz jeszcze - podkreśla Lena. Kolejna wizyta planowana jest prawdopodobnie jeszcze w tym roku.

Ireneusz Cieślik z Olkusza, autor szeregu publikacji o tematyce żydowskiej cieszy się, że wreszcie ktoś zajął się tym murem.
- Wiedzieliśmy o nim od dawna, ale nikogo to nie obchodziło - podkreśla. Jak się okazuje, również cały dziedziniec za szkołą, gdzie odbywały się kiedyś szkolne uroczystości, wyłożony jest macewami. - Napisami do góry, więc każdy wiedział po czym stąpa. Ludzie świętowali na nagrobkach sąsiadów. Czasem można było odczytać ich imiona - dodaje Cieślik.

Szkoła przy Piłsudskiego została wybudowana jeszcze przed wojną. Kiedyś było to jedyne liceum w Olkuszu. W czasie wojny, ok. 1941-42 r. Niemcy użyli żydowskich nagrobków, żeby zrobić dziedziniec. Pamiętają to jeszcze najstarsi olkuszanie.
Murek powstał później. Nie wiadomo, czy wykonali go Niemcy pod koniec wojny, czy jeszcze później Polacy. W latach 80-tych dziedziniec został przykryty asfaltem. W przyszłości Fundacja zamierza się zająć również tym miejscem.

Niecałe 10 lat temu wydobyto kilkanaście macew, które były wmurowane w zbiornik przeciwpożarowy na Pomorza- nach w Olkuszu. - Cmentarz w Olkuszu był bardzo duży, więc jest jeszcze szansa, że gdzieś jeszcze uda się odnaleźć koleje i ocalić - uważa Lena Klaudel. W akcji biorą udział wolontariusze z Polski, Izraela i USA. Są wśród nich Żydzi i Polacy. Chelsea Roston, amerykańska studentka z Wellesley College jest na wyjeździe jako wolonatriusz w projekcie szósty raz. Bardzo się cieszy, że może uczestniczyć w takiej akacji. - Nasze pokolenie jest ostatnim, które ma szanse spotkać kogoś z ocalałych z Holocaustu. To ważne, żeby coś dla tych osób zrobić, żeby ocalić pamięć po nich - podkreśla Amerykanka.

- Kiedy ktoś umiera, jedyne co po sobie pozostawia, to swoje imię. Kiedy zabierze mu się to imię, nie pozostaje nic - mówi Jonathan Daniels, pomysłodawca projektu „Matzeva” i założyciel Fundacji From the Depths.

Projekt „Matzeva” ruszył 1,5 roku temu. Przed wojną było w Polsce ok. 1300 cmentarzy żydowskich. Większość została zniszczona, a nagrobki z nich przez lata służyły Niemcom i Polakom jako materiał budowlany. Macewy ukryte są w murach, budynkach, dziedzińcach. Dzięki projektowi znów mogą ujrzeć światło dzienne i wrócić tam, gdzie ich miejsce. - To nie tylko dziedzictwo żydowskie, ale nas wszystkich - podkreśla Lena Klaudel.
Zaczęło się od Warszawy. Lokalny dziennikarz wskazał osobom z Fundacji park im. Jana Szypowskiego, gdzie alejki zbudowany z nagrobków. Macewy zostały wydobyte i przetransportowane na cmentarz na Bródnie. Kiedy Fundacja nagłośniła projekt, posypały się zgłoszenia z całej Polski.

Jeśli ktoś ma jakieś informacje na temat macew, które można jeszcze uratować, może kontaktować się z Fundacją, żeby wskazać miejsce: [email protected] lub 501 183 871.