Słownik terminów kardiologicznych

CHOROBA WIEŃCOWA: Dochodzi do niej, gdy w tętnicach - doprowadzających krew do serca - powstają blaszki miażdżycowe. Rozwijanie się miażdżycy prowadzi do zmniejszenia się średnicy tętnic, a tym samym ilości krwi dopływającej do serca. Sytuację tę można porównać do funkcjonowania domu. Mamy w nim piec, kaloryfery i rury, które rozprowadzają ciepłą wodę. Dom to nasze serce. Jeżeli w rurze doprowadzającej ciepłą wodę do kaloryferów będzie osadzał się kamień, to jej średnica będzie się zmniejszać, a w pokojach będzie coraz zimniej. W końcu ciepła woda przestanie płynąć, a w domu nastanie chłód. Żeby znowu było ciepło trzeba albo przetkać tę rurkę, albo zrobić jej obejście.

ZAWAŁ: Podobna sytuacja. Nie jest to jednak stopniowe, ale nagłe zamknięcie "rurki doprowadzającej ciepłą wodę do kaloryferów".

NADCIŚNIENIE TĘTNICZE: Choroba, w której mamy podwyższone ciśnienie. Granica: 140/80 mm Hg. Najczęściej występuje nadciśnienie pierwotne, czyli takie, którego powód nie jest do końca znany. Po prostu z czasem ciśnienie się podnosi. A dlaczego? Dlatego np., że mamy za dużo stresów. Może to być spowodowane także zbyt dużą ilością hormonów lub miażdżycą. Najczęściej zaś wszystkie te czynniki występują razem. Wtórne nadciśnienie powstaje w wyniku jakiejś choroby - np. nerek, nadczynności tarczycy, guzów.

MIGOTANIE PRZEDSIONKÓW: Jest to choroba, w której rytm pracy serca ulega zaburzeniu. W naszym domu (serce) mamy mnóstwo kabli i jedną centralną puszkę - elektrownię - która nie tylko wytwarza, ale i steruje strumieniem energii elektrycznej. Ta puszka to rozrusznik naszego serca. Jeżeli w domu jest tylko jedna ,,puszka", wszystko jest w porządku, przedsionki otrzymują jeden sygnał jak szybko mają się kurczyć. Jeśli ,,puszek" jest kilka lub kilkanaście, a każda działa w nieskoordynowany sposób, wkrada się chaos. Przedsionki nie wiedzą, których impulsów mają słuchać. Kurczą się więc po 200, 300, a czasem jeszcze więcej razy na minutę.

Na szczęście serce dysponuje układem bezpieczeństwa, który potrafi przyhamować liczbę impulsów docierających do komór. Dlaczego na szczęście? Gdyby bowiem wszystkie dochodziły do serca, przestałoby się ono np. kurczyć. A co dzieje się wtedy, gdy wszystkie impulsy znajdą drogę do komór? Serce może się wtedy zbyt mocno rozpędzić i trzeba je wyhamować. To, że "puszek" jest zbyt dużo, nie jest aż tak wielkim problemem. Powoduje jedynie dyskomfort i wymaga przewlekłego leczenia. Dużo pacjentów ma też przetrwałe migotanie przedsionków - trwa powyżej 7 dni i nie ustępuje samoistnie. I je można wyleczyć.

Jest jednak znacznie poważniejszy problem. Chaotyczne kurczenie przedsionków sprawia, że krew, która przez nie przepływa - szczególnie przez część zwaną "uszkami" - kotłuje się. A wtedy może się wykrzepić. Jeśli zaś skrzep popłynie dalej, to może spowodować udar, chorobę, która bardzo okalecza. Jeżeli więc pacjent ma migotanie przedsionków, zawsze sprawdzamy, jakie jest ryzyko wystąpienia zakrzepicy. Jeśli jest - stosujemy leczenie przeciwkrzepliwe. Niekiedy, aby trwale usunąć przyczynę sercowych kłopotów, trzeba uszkodzić część ,,puszek" lub ,,zablokować drogi", którymi płyną impulsy (to tzw. zabieg ablacji).

UDAR: Może być krwotoczny (wylew krwi do mózgu) lub niedokrwienny (zatrzymanie dopływu krwi do mózgu). W zależności od miejsca, w którym zatkana jest "rurka" niektórzy mogą przestać mówić, inni zostaną sparaliżowani. Na szczęście mózg ma tak niewiarygodną zdolność do regeneracji, że - mimo ogromnych uszkodzeń - pacjenci często potrafią powrócić do w miarę normalnego życia. W pomoc choremu muszą być jednak wtedy zaangażowani nie tylko rehabilitanci, ale także bliscy (są w domu cały czas, a rehabilitant przychodzi tylko raz dziennie).

NIEWYDOLNOŚĆ KRĄŻENIA: Serce pompuje zbyt mało krwi do tkanek. Choroba upośledza, a jej skutki są długotrwałe. Jest wiele terapii, każda z nich wymaga jednak wielkiej dyscypliny. Chory codziennie musi kontrolować wagę. Ta zaś zależy od ilości wypitej wody - codziennie nawet do 4 l. Z czasem serce staje się coraz bardziej niewydolne. Wtedy jedyną metodą ratunku jest przeszczep.

WADY ZASTAWKOWE NABYTE: Jeśli zastawki się nie domykają, krew zaczyna się cofać. Jeżeli są zwężone, krew nie może się przez nie przecisnąć. W obydwu przypadkach jest to przeszkoda mechaniczna - do wyleczenia. Gdy więc odczuwamy duszności, bóle w klatce piersiowej, szybko powinniśmy wybrać się do kardiologa. Na sali operacyjnej można naprawić zastawkę lub wszczepić nową. W tej chwili coraz częściej wykonuje się zabiegi przezskórnie - przez koniuszek albo nogę (tętnicę udową).

WADY WRODZONE: Tych chorób jest bardzo dużo i najczęściej dotykają najmłodszych. Coraz więcej z nich można jednak wyleczyć, a pacjenci dożywają wieku dorosłego. Do najpoważniejszych należą tetralogia, pentalogia Fallota, a także niedorozwój komór serca. Ubytki w przegrodzie międzyprzedsionkowej - krew przepływa przez nie tak jak to było w okresie płodowym, a przecież nie powinna się mieszać - można zamknąć specjalnymi zapinkami (zabieg przezskórny).

ZATOROWOŚĆ PŁUCNA: Bardzo poważna choroba. Skrzepy, które pojawiają się w układzie żylnym, dostają się do serca i płuc. Tętnica płucna - w zależności od wielkości skrzepu - zostaje zwężona lub zamknięta. Jeśli duży obszar płuc jest niedokrwiony, pojawiają się problemy z oddychaniem. Choć nabieramy i wypuszczamy powietrze, to krew nie odbiera tlenu. W ten sposób pojawia się bezpośrednie zagrożenie życia, dużo poważniejsze niż zawał.

ZABURZENIA RYTMU SERCA: Jest to najczęstszy powód kontaktu z kardiologiem. "Kołatanie serca" z reguły wywołane jest stresem, ale przyczynić się do niego mogą również ciężkie choroby (np. migotanie przedsionków).

BADANIA Z KRWI: Troponina- główny marker zawału serca, oznaczany jest jeżeli istnieje podejrzenie ostrego zespołu wieńcowego. Jest bardzo czuły - już przy niewielkich zawałach jego wynik będzie dodatni. Ale nie jest tak specyficzny jak by chcieli lekarze - często wykazuje dodatni wynik, np. w chorobach nerek, zapaleniu płuc czy migotaniu przedsionków.

CK i CK-MB, czyli kinaza kreatynowa. Enzym, który przekształca kreatynę w wysokoenergetyczny związek, jakim jest fosfokreatyna. Aktywność tego enzymu stwierdza się w mięśniach poprzecznie prążkowanych, w mięśniu sercowym oraz mózgu. Wzrost całkowitej aktywności kinazy kreatynowej stwierdza się w wielu chorobach mięśni, natomiast oznaczanie izoenzymu CK-MB jest wykorzystywane w diagnostyce chorób mięśnia sercowego. Kolejne podstawowe badania biochemiczne to: cukier, morfologia, kreatynina, lipidogram - czyli sprawdzenie poziomu cholesterolu.

BADANIE OBRAZOWE: Możemy je wykonać na dwa sposoby - spoczynkowo lub czynnościowo. Wysiłek fizyczny wywołujemy na bieżni albo zastrzykiem. Potem te same badania przeprowadzamy w spoczynku. I porównujemy wyniki. Jeśli po wysiłku serce kurczy się słabiej, to może oznaczać jego niedokrwienie.

SCYNTYGRAFIA - badanie przeprowadzane z użyciem izotopu, czyli substancji promieniotwórczej. Izotop, przepływając wraz z krwią przez tętnice wieńcowe, jest wychwytywany przez serce. Miejsca, w których znacznik nie zgromadził się, to rejony upośledzonego przepływu krwi i upośledzonej żywotności (obszary żywego, ale niekurczącego się mięśnia).

ELEKTROKARDIOGRAFIA: EKG to najbardziej standardowe badanie. Pokazuje co dzieje się w sercu w chwili wykonania badania. Nie mówi, co działo się 5 minut wcześniej ani co stanie się za 5 minut. Dlatego czasem pacjent badany jest przez 24 godziny (Holter EKG). Wtedy można przeanalizować 100 tysięcy uderzeń serca. Czasem przebyty zawał zostawia ślady w EKG.

ECHOKARDIOGRAFIA - ultrasonograficzna obserwacja tego, co dzieje się z sercem, jak pracuje, czy zastawki prawidłowo się zamykają, jakie jest ciśnienie, jak się kurczy - parametrem jest frakcja wyrzutowa między 60 a 75 proc. Badanie można wykonać również wysiłkowo. Obydwa trzeba później porównać.

KORONAROGRAFIA - obrazowanie tętnic wieńcowych, czyli ,,rurek", które doprowadzają krew do serca. Do tętnic wprowadza się kontrast i obserwuje, czy są zwężone czy nie. Zabieg wykonywany jest najczęściej z tętnicy promieniowej.

ANGIOPLASTYKA - podobny zabieg. Zwężenie tętnic likwidowane jest przez baloniki i stenty (wprowadza się je przez specjalną rurkę). Obecnie coraz częściej stosuje się nowoczesne stenty (plastikowe), które po dwóch latach całkowicie znikają.

ZAMKNIĘCIE USZKA LEWEGO PRZEDSIONKA. To w tzw. uszku powstają skrzepliny. Dlatego wkłada się tam specjalną strukturę, która zamyka uszko i uniemożliwia utworzenie się skrzepliny.

ABLACJA - zabieg, dzięki któremu można zniszczyć m.in. dodatkowe "puszki". Wykonuje się go przy użyciu prądu o wysokiej częstotliwości.