Pytanie brzmi: Wyspiański to czy Mehoffer?

Zobacz także: Testujemy pierogi z kapustą i grzybami. Które najlepsze?

Legenda, którą zna każdy krakus, głosi, że przy budowie wież bazyliki Mariackiej doszło do morderstwa. Brat zabił brata. Choć roboty mieli tyle samo, jeden nie nadążył za drugim i ambicja popchnęła go do zbrodni. Na szczęście nie spowodowało to klątwy, która prześladowałaby budowlę. Twórcy witraża nad wejściem głównym, Józef Mehoffer i Stanisław Wyspiański, potrafili się dogadać, mimo skrajnie różnych charakterów. Uczciwie podzielili się robotą. Problem w tym, że sygnując wspólnie każdą z 16 scen z życia Matki Boskiej rozbudzili ciekawość krakowian. Zagadka, który z nich wykonał którą część witraża, dręczyła potomnych do dziś. Znaleźliśmy osobę, która zna odpowiedź na pytanie zadawane od 120 lat.

W roku 1891 kościół Mariacki przechodził "regotyzację", czyli proces przywracania mu średniowiecznych cech. W okresie baroku zostały one przysłonięte. Pracami kierował Tadeusz Stryjeński. Postanowił do wykonania witraży zmobilizować najlepszych uczniów Jana Matejki, który w kościele wykonywał m.in. polichromię. Mający wówczas po 21 lat Mehoffer i Wyspiański podzielili się dwoma oknami po bokach prezbiterium, a witraż nad wejściem mieli zaprojektować wspólnie. - Robili to będąc w Paryżu, a kartony wysyłali do zakładu witraży Teodora Zajdzikowskieg0 - opowiada Anna Zeńczak, pracownica Domu Mehoffera. - Projekty były wystawiane w Sukiennicach. Dużo wtedy dyskutowano o witrażu - dodaje. Wiadomo, że artyści za projekt całego okna mieli dostać 400 florenów.

Już wtedy krakowianie zastanawiali się, które sceny wykonane są przez Mehoffera, a które przez Wyspiańskiego. - "Znać tu dwie ręce i dwie głowy" - wypowiadał się jeden z ówczesnych krytyków sztuki - dodaje pani Anna. Panowało przekonanie, że mający porywczą naturę Wyspiański był autorem scen pełnych emocji, ekspresji uczuć i ruchu (np. miłosne spotkanie rodziców Marii w Złotej Bramie). Natomiast sceny błogie, pełne harmonii, miały wyjść spod ręki spokojnego Mehoffera.- Ciężko je jednak przypisać konkretnemu artyście - przyznaje Anna Zeńczak.

W Muzeum Wyspiańskiego znajdują się projekty kwater witraża, a w Domu Mehoffera jego replika. Na tej ostatniej sceny są jednak inaczej ułożone niż w kościele Mariackim i to jeszcze bardziej utrudnia nasze śledztwo. Opiekunka repliki witraża wspomina jednak o człowieku, który zgłębił tajemnicę dzieła. Tak oto trafiamy do dr. Tomasza Szybistego z Uniwersytetu Pedagogicznego, który dotarł do korespondencji między artystami przebywającymi w Paryżu, a Krakowem. "Szyby rysujemy zawzięcie - mały nasz pokoik ciasny cały niemi ubrany" - pisał Wyspiański w jednym z listów.

- Choć witraż okna zachodniego był pracą wspólną, wydaje się, że to Wyspiański miał większy wpływ na jej ostateczny kształt. Wiadomo, że artysta wykonał szkic ogólny, według którego projektowane były kartony kwater - mówi dr Szybisty. - Gdy zaś chodzi o autorstwo poszczególnych pól, w jednym z listów do wujostwa Stankiewiczów, na co nie zwrócono dotychczas uwagi, Wyspiański stwierdził expressis verbis, że "cała lewa strona", czyli połowa, jest jego - mówi naukowiec.

I zagadka rozwiązana. Dr Szybisty musiał jednak przetrząsnąć stosy dokumentów i korespondencji, by wyjaśnić tajemnicę. Coś jednak kryło się we wcześniejszych przypuszczeniach, że kwatery spod ręki Wyspiańskiego są bardziej dynamiczne. Anioł nakazujący Józefowi ucieczkę do Egiptu groźnie wskazuje palcem drogę. Minę ma stanowczą. Z kolei w scenie Bożego Narodzenia autorstwa Mehoffera Maria z Józefem w spokoju opiekują się Jezuskiem, na którego z nieba pada blask betlejemskiej gwiazdy.

STANISŁAW WYSPIAŃSKI I JÓZEF MEHOFFER - KUMPLE ZE SZKOLNEJ ŁAWY
Obaj urodzili się w 1869 roku. Wyspiański w Krakowie, a Mehoffer w Ropczycach. Razem uczęszczali do szkoły powszechnej i razem poszli na studia do Szkoły Sztuk Pięknych, dzisiejszej ASP. Równocześnie też stali się uczniami mistrza Jana Matejki. Wyjechali razem na stypendium do Paryża. Mieszkali i pracowali razem w jednej pracowni. Tam właśnie stworzyli projekt witraży w kościele Mariackim. Później ich drogi się rozeszły.

SCENY AUTORSTWA STANISŁAWA WYSPIAŃSKIEGO: Zwiastowanie Joachimowi, Spotkanie w Złotej Bramie, Zwiastowanie, Nawiedzenie, Anioł nakazujący Józefowi ucieczke do Egiptu (zdjęcie okładkowe numeru), Ucieczka do Egiptu, Ukrzyżowanie Jezusa, Zdjęcie Jezusa z krzyża

SCENY AUTORSTWA JÓZEFA MEHOFFERA: Ofiarowanie Marii w świątyni, zaślubiny Marii i Józefa, Boże Narodzenie (na zdjęciu), Pokłon Trzech Króli, Odnalezienie Jezusa nauczającego w świątyni, Cud w Kanie Galilejskiej, Zesłanie Ducha Świętego i Zaśnięcie Marii

Sylwester w Krakowie: sprawdź, gdzie możesz go spędzić i porównaj ceny!

Wybieramy najpiękniejszą sportsmenkę Małopolski! Weź udział w plebiscycie!

"Super pies, super kot"! Zobacz zwierzaki zgłoszone w plebiscycie i oddaj głos!

Codziennie rano najświeższe informacje z Krakowa prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera!