Matura 2015: Język polski rozszerzony. Co wypracowanie powinno zawierać?

Sprawdź też: Matura 2015: Język polski rozszerzony dla TECHNIKUM

Maturzyści jak na zesłaniu. Na rozszerzonej maturze z języka polskiego liealiści porównywali wiersz "Na Sybir" Zygmunta Krasińskiego oraz utwór Jacka Kaczmarskiego "Zesłanie studentów". Drugi temat do wyboru dotyczył analizy fragmentu "Historii piękna" Umberto Eco.

Wybierz jeden temat i napisz wypracowanie.

Temat 1.
Określ, jaki problem podejmuje Umberto Eco w podanym tekście. Zajmij stanowisko wobec rozwiązania przyjętego przez autora, odwołując się do tego tekstu oraz innych tekstów kultury. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 300 słów.

Umberto Eco
Historia piękna
Najbardziej znaczącym ruchem literackim i artystycznym wypływającym z dekadentyzmu był symbolizm, którego poetyka narzuciła pewną wizję sztuki zarazem i świata. U jego początków umieszcza się dzieło Charles’a Baudelaire’a*. Poeta krąży po mieście przemysłowym, handlowym i zmechanizowanym, w którym nikt nie należy do samego siebie, a każdy zwrot do świata wewnętrznego wydaje się skazany na niepowodzenie: dzienniki prasowe […] spłaszczają jednostkowe doświadczenie w ogólnikowych schematach;
triumfująca właśnie fotografia w okrutny sposób unieruchamia rzeczywistość, utrwala ludzkie oblicze w osłupiałym spojrzeniu w obiektyw, odbiera danemu przedstawieniu wszelką aurę nieuchwytności, zabija – zgodnie z sądem wielu współczesnych – możliwość wyobraźni.
Jak stworzyć na nowo szansę głębszego i prawdziwszego, intensywniejszego i bardziej tajemniczego doświadczenia?
Esej Edgara Allana Poego* Zasady poezji ujmował teoretycznie piękno jako rzeczywistość, która zawsze jest gdzieś poza nami, poza naszymi wysiłkami, ażeby je unieruchomić. I właśnie na tle owego platonizmu* piękna zarysowuje się idea pewnego świata sekretnego, świata tajemniczych analogii, który ukrywa zazwyczaj tak zwana naturalna rzeczywistość, a który objawia się jedynie spojrzeniu poety. Jak mówi sławny sonet Baudelaire’a, Correspondences*, natura jest jak świątynia, której żywe kolumny pozwalają niekiedy ulecieć zmieszanym słowom: natura jest lasem symboli. Barwy i dźwięki, obrazy i rzeczy odwołują się do siebie wzajemnie, objawiając nam swoje pokrewieństwa i tajemnicze współbrzmienia.
Poeta staje się szyfrantem owego sekretnego języka wszechświata, piękno jest ukrytą prawdą, którą wydobywa on na światło. Rozumiemy teraz, dlaczego, jeśli wszystko posiada moc objawiania, należy intensyfikować swoje doświadczenie w owych obszarach, gdzie zawsze jawiło się jako tabu […]; ów rodzaj magicznej tożsamości pomiędzy człowiekiem i światem otwiera nas na pewne uniwersum, znajdujące się poza wszechświatem rzeczy rzeczywistych, odsłania nam rodzaj sekretnej duszy rzeczy lub – jeszcze lepiej – działanie poety za sprawą poezji nadaje rzeczom walory, jakich wcześniej nie miały.
Jeśli piękno wydobyte zostaje z tkanki zwyczajnych zdarzeń (czy ukrywają je one, czy odwołują się do piękna, które jest gdzieś poza nimi), problem polega na uczynieniu z języka doskonałego środka aluzyjności.
Historia piękna, red. Umberto Eco, przeł. Agnieszka Kuciak, Poznań 2008.

* Charles Baudelaire (1821–1867) – francuski poeta i krytyk literacki.
* Edgar Allan Poe (1809–1849) – amerykański poeta, nowelista, krytyk literacki epoki romantyzmu.
* Platonizm – tu: idealistyczny system filozoficzny Platona, głoszący teorię idei jako doskonałych prototypów rzeczy będących ich niedoskonałym odwzorowaniem.
* Correspondences – sonet Charles’a Baudelaire’a znany pod polskim tytułem Oddźwięki w tłumaczeniu Antoniego Langego

***

Książka ta - choć ilustrowana stoma arcydziełami wszech czasów - nie jest kompendium wiedzy o sztuce. Obrazy, podobnie jak cytaty z dzieł literackich, od Pitagorasa po teksty współczesne, odzwierciedlają zróżnicowane pojęcia piękna, jakie pojawiały się na przestrzeni dziejów. Książka ilustruje, jak pojmowano piękno natury, kwiatów, zwierząt, ciała ludzkiego, gwiazd, proporcji matematycznych, światła, drogocennych kamieni, Boga, wreszcie - szatana. Na podstawie tekstów filozofów, pisarzy, uczonych, mistyków i teologów oraz świadectw artystów można się także zorientować, jak odczuwał piękno zwykły, przeciętny człowiek. Okazuje się, że nie tylko w różnych epokach, ale nawet w obrębie tej samej kultury ścierały się ze sobą różnorodne pojęcia na temat piękna. Czytelnik sam może się przekonać, czy w tak odmiennych swych przejawach koncepcja piękna zachowała pewne cechy stałe. Bez wątpienia przeżyje przy tym pasjonującą przygodę estetyczną i intelektualną - czytamy w recenzji.

***

CO POWINNO ZAWIERAĆ WYPRACOWANIE?
Umberto Eco w swoim dziele pyta o możliwość głębszego, bardziej intensywnego doświadczania rzeczywistości. W swoich rozważaniach wychodzi od koncepcji sztuki, które jego zdaniem wywarły największy wpływ na jej spostrzeganie. Jeden z nich to symbolizm. Prekursor tego kierunku, Charles Baudelaire krążc po uprzemysłowionym mieście dostrzega czynniki ograniczające intensywność doznań, sporwadzając rzeczywistość do prostego jej przedstawienia. Eco odwołuje się też do koncepcji Edgara Allana Poego, dla którego rzeczywistość jest lasem symboli. Poeta zaś rozszyfrowuje obrazy, barwy dźwięki objawiając piękno światu. Jeśli więc tak, to zdaniem Umberto Eco, piękno pozostaje gdzieś poza prostym doznaniem. Drogą dotarcia do niego może być język stanowiący „doskonały środek aluzyjności”. Tym samym właśnie język powinien wskazywać na istnienie cech rzeczy, zjawisk, a nawet światów mieszczących się pomiędzy materią, a odbiorcą, jedynie w sferze świadomości.
Aby dotrzeć do sedna doświadczenia ważne jest przekraczanie tabu rozumianego jako wkraczanie w obszar magii i tajemnicy.
Trudno nie zgodzić się z autorem, że jedyną drogą do głębszych i bardziej intensywnych doznań jest reinterpretowanie rzeczywistości. Na dobrą sprawę jedynie do niej i do swojej świadomości, która pełni rolę filtra mamy dostęp. Rozwijanie swojego doświadczenia - także przez wkraczanie w obszar tabu otwiera nowe horyzonty i uwrażliwia.

Temat 2.
Dokonaj interpretacji porównawczej podanych tekstów. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 300 słów.

Zygmunt Krasiński
Na Sybir!
Sprzed ócz wam zniknę: - jak fala, sprzed łodzi -
Sprzed ócz wam zniknę - jak ptak, co odlata -
Sprzed ócz wam nitenę - jak sen, co odchodzi -
Odejdę od was w nieskończoność świata!

Odejdę od was cicho, niespodzianie,
Odejdę od was pewnie nocą ciemną,
Nikt mi nie ściśnie rąk na pożegnanie
I, jak z umarłym, nikt nie pójdzie ze mną!

Na próżno składać będziecie narady!
Pytać się, płacząc: "Kędy jego droga?"
Bo wam ukryte, zostaną me ślady,
Jak ślad dusz, z trumny lecących do Boga!

Lecz nie polecę ku wiecznej krainie -
Lecz nie odejdę ku kwiecistym brzegom -
Kat mnie popędzi ku Sybiru śniegom
I pamięć moja z serc waszych upłynie!
Heidelberg, 1845 r. [pierwsza połowa lipca]
Zygmunt Krasiński, Na Sybir!, [w:] tenże, Wiersze. Poematy. Dramaty, Warszawa 1980.

Jacek Kaczmarski
Zesłanie studentów

Pod wielką mapą Imperium
Odpocząć – jak kto potrafi
Kończymy bliską Syberią
Skrócony kurs geografii

Śpi – kto spać może po drodze
Trudnej jak lekcja historii
Na wielkiej pustej podłodze
Egzamin wstępny katorgi

Najmłodszy w mapę jak w okno
Patrzy sczytując litery
Układa drogę powrotną
Przez białe wiorsty* papieru

Dwaj inni usiedli razem
Dręczą się w mokrych ubraniach
Jak by tu ojcu pokazać
Naganne ze sprawowania

Ten ściągnął buty tarł palce
Ten nogą zdrętwiałą kołysze
Ten jeszcze myśli o walce
Ten Odyseję już pisze

A żołdak spity jak bela
Śpi i karabin odrzucił
Wie nawet już w majaczeniach
Że i tak nie mają gdzie uciec

Szynele* o wyrok za duże
Kij co z wilgoci poczerniał
Książki tobołki podróżne
Pod wielką mapą Imperium
1980 r.
Jacek Kaczmarski, Zesłanie studentów, [w:] tenże, Antologia poezji, Warszawa 2012.

* Wiorsta – dawna rosyjska miara długości (ok. 1067 m).
* Szynel – męski płaszcz noszony przez wojskowych, niektórych urzędników i uczniów w carskiej Rosji w XIX i na początku XX wieku.

***
Posłuchaj Jacka Kaczmarskiego - Zesłanie studentów:

CO POWINNO ZAWIERAĆ WYPRACOWANIE?
Porównanie wierszy: oba są podzielone na czterowersowe strofy. W obu wierszach są powtórzenia i rymy.
Wiersz romantycznego poety Zygmunta Krasińskiego mówi o zsyłkach na Sybir, ekspresji dodaje mu wykrzyknit w tytule „Na Sybir!”. Wiersz jest smutny, podmiot liryczny (wypowiadający się w 1 osobie liczby pojedynczej) pogodził się ze swym losem „Sprzed ócz wam zniknę”, „Odejdę od was”, ale zdaje sobie sprawę z tego, że nikt dowie się co się nim stanie, gy kat go popędzi w śniegi: "Bo wam ukryte zostaną me ślady, Jak ślad dusz, z trumny lecących do Boga". Wie też, że z czasem ludzie o nim zapomną.
Liryk Jacka Kaczmarskiego „Zesłanie studetów” nawiązuje do obrazu Jacka Malczewskiego pod tym samem tytułem. Nawiązuje tytułe do zesłania na Syberię, ale też można go odczytać przewrotnie - uczniowie czują się na lekcji „jak na zesłaniu”. Tu Syberia pojawia się na mapie, a zajęcia w szkole to: "katorga" i "walka".Na zakońcenie wiersza dowiadujemy się, że to jednak nie jest typowa lekcja historii, a opis martyrologii Polaków, zesłanych na Syberię.

Sprawdź też: Matura 2015: Język polski rozszerzony dla TECHNIKUM

***
Matura 2015: Język polski rozszerzony
Matura 2015: Język polski rozszerzony, czyli wypracowanie. Co się w nim znaleźć? Jakie lektury mogliście uwzględnić? Na co będą zwracać uwagę nauczyciele? To wszystko przeczytacie dzisiaj na naszej stronie. Arkusz pojawi się tutaj około godziny 14.30. Chwilę później przeczytacie przykładowe odpowiedzi i założenia. Sprawdźcie z nami, jak poszła Wam matura 2015 z języka polskiego na poziomie rozszerzonym!

***
Sprawdź również:

• Matura 2015: Język polski rozszerzony za nami. Co teraz? [HARMONOGRAM MATUR]

• Matura 2015: Język polski rozszerzony i wszystkie inne przedmioty
• Matura 2015. JĘZYK POLSKI poziom podstawowy [ODPOWIEDZI, ARKUSZE]
• Matura 2015. MATEMATYKA poziom podstawowy [ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE]
• Matura 2015. Język ANGIELSKI poziom podstawowy [ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE][/b]
• Matura 2015. Język ANGIELSKI poziom rozszerzony [ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE]
• Matura 2015: Łacina i kultura antyczna poziom rozszerzony [ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE]