Słońce ma korzystny wpływ na organizm. Ale pamiętajmy, żeby opalać się z głową!

Sezon na opalanie powoli się kończy. Mimo to wciąż jesteśmy bombardowani terminami UVA czy UVB. Co one oznaczają?
UVA i UVB to promieniowanie ultrafioletowe, które zawarte jest w promieniach słonecznych docierających na ziemię przez atmosferę. Pomimo tego, że najwięcej mówi się o nich w lecie, powinniśmy pamiętać, że natężenie UVA jest takie samo niezależnie od pogody, pory roku i pory dnia. Przenika przez chmury, szyby okienne i samochodowe.

Takie promieniowanie jest dla nas niebezpieczne?
Tak, może ono wywoływać wiele niekorzystnych reakcji w skórze, takich jak np. odczyn rumieniowy czy oparzeniowy. Ma też skutki długofalowe: przyspieszone starzenie skóry, niekorzystne kosmetycznie przebarwienia, a także poważne zmiany w komórkach skóry powodujące rozwój nowotworów.

Są jakieś różnice między skutkami oddziaływania promieniowania UVA a UVB?
Zawarte w promieniach słonecznych UVB przenika w skórze do naskórka i skóry właściwej. Ten rodzaj promieniowania jest głównie odpowiedzialny za odczyny rumieniowe pojawiające się po 12-24 godzinach od ekspozycji oraz za pigmentację skóry rozwijającą się od 48 do 72 godzin od ekspozycji na światło słoneczne. Wykazuje silne działanie rumieniotwórcze, wywołując oparzenia słoneczne, przyspiesza starzenie się skóry i sprzyja rozwojowi jej nowotworów. Z kolei UVA penetruje skórę znacznie głębiej niż UVB i dochodzi aż do tkanki podskórnej. Jest odpowiedzialne za fotostarzenie, odczyny fototoksyczne i fotoalergiczne oraz za nowotwory skóry.

Chyba każdy z nas kiedyś narzekał na pieczenie po opalaniu. Czy oprócz poczucia dyskomfortu ma to jakieś poważniejsze skutki?
Nie powinno się w ogóle dopuszczać do oparzenia skóry słońcem, ponieważ nawet jednorazowe zdarzenie tego typu może w przyszłości wywołać zmiany w DNA komórek naskórka. To prowadzi do stanu przedrakowego i w efekcie do raka skóry. Po oparzeniu promieniami UV należy chłodzić skórę stosując okłady, kremy i maści o działaniu chłodzącym i przeciwzapalnym. Obecnie jest wiele takich produktów dostępnych w aptekach.

Kto jest najbardziej narażony na oparzenia słoneczne?
Szczególną ostrożność powinny zachować osoby z jasną skórą, które mają także jasne włosy i tęczówki oczu, czyli tak zwany I i II fototyp. Tak czy inaczej wszyscy powinniśmy uważać, niezależnie od kolorytu skóry i predyspozycji.
Jak ma się zachować osoba, która jest uczulona na słońce? Przecież nie ma możliwości niewychodzenia na zewnątrz w lecie.
Te osoby powinny pozostawać pod opieką dermatologa. Należy zbadać, czy przyczyną takich reakcji nie jest schorzenie, które powinno być leczone przez specjalistę. Po wykluczeniu tych chorób można zastosować metody, pozwalające na wywołanie tolerancji skóry na UV. W specjalistycznych oddziałach i poradniach dermatologicznych dostępna jest tak zwana fototerapia PUVA. Przy tej metodzie przed naświetleniem specjalną lampą podaje się psoraleny, czyli leki uwrażliwiające skórę na działanie promieni UVA. To skutkuje namnażaniem się melanocytów i większą produkcja barwnika - melaniny w skórze. Ale najważniejsze jest to, aby dobrze chronić ciało przed nadmiernym działaniem promieni słonecznych.

Mówi się, że od słońca szybciej pojawiają się zmarszczki. Jak to możliwe?
To prawda. Jest to efekt przyspieszenia procesów starzenia, zmian w strukturach tkanki łącznej skóry, utraty elastyczności skóry i uszkodzenia komórek produkujących włókna tkanki łącznej.

A pieprzyki? Rzeczywiście mogą przerodzić się w czerniaka?
Tak, oczywiście! Dlatego też konieczna jest ochrona znamion barwnikowych zawierających komórki znamionowe, w których, pod wpływem promieniowania, może nastąpić złośliwe przekształcenie w bardzo niebezpieczny nowotwór skóry, jakim jest właśnie czerniak.

To najniebezpieczniejszy skutek opalania?
Na skutek wystawiania naszego ciała na słońce może dochodzić do rozwoju również innych, nieczerniakowych nowotworów skóry. Jest to na przykład rak skóry. Ponadto istnieją poważne schorzenia ogólnoustrojowe dotyczące tkanki łącznej, jak toczeń skórny i narządowy, zapalenie skórno-mięśniowe, oraz choroby metaboliczne, na przykład porfiria, które cechują się nadwrażliwością na światło słoneczne i wymagają bezwzględnej ochrony przeciwsłonecznej.

W takim razie czy w ogóle powinniśmy się opalać?
Oczywiście, że tak! Jednakże musimy zachować zdrowy rozsądek i stosować dostępne obecnie środki ochrony przeciwsłonecznej. Powiem więcej - należy korzystać ze słońca, ponieważ wywiera wiele korzystnych efektów na organizm człowieka.

Właśnie, powinniśmy korzystać ze słońca, ale stosując specjalne kremy. Każdy z nich ma inny SPF. Co oznacza ten termin?
SPF to skrót z angielskiego "Sun protecitive factor". Czasami jest oznaczany jako IP, czyli po francusku "Indie de protection". Jest to tak zwany faktor ochrony przed promieniowaniem słonecznym. Oznacza stosunek ilości promieniowania ultrafioletowego powodującego oparzenie podczas stosowania filtra do ilości promieniowania powodującego taki sam stopień oparzenia bez jego zastosowania. W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że na przykład jeżeli bez filtra u danej osoby rumień pojawi się po 20 minutach, to po zastosowaniu filtra z SPF = 15 czas ten wydłuży się do 15 x 20 minut. Wtedy rumień rozwinie się wskutek przebywania na słońcu przez 5 godzin.

Jak dobrać odpowiedni filtr?
Filtry dobieramy w zależności od fototypu skóry. Im jaśniejsza skóra, tym wyższy filtr. Wybierając krem musimy zwrócić uwagę także na stopień nasilenia ekspozycji naszego ciała na UV. Należy pamiętać, że w wysokich górach, nad morzem, czy na śniegu nasza ekspozycja jest większa niż w mieście. Konieczne jest również dbanie o ochronę skóry dziecięcej, która jest delikatniejsza i szczególnie narażona na niekorzystne reakcje.

Podobno trzeba uważać na niektóre produkty, bo mają działanie fotouczulające.
To prawda, niektóre rośliny, np, dziurawiec albo seler, zawierają olejki eteryczne o własnościach światłouczulających lub fototoksycznych. Tak działać mogą też antybiotyki i leki na arytmię serca, mimo że nie mają pochodzenia roślinnego.

Podsumowując - opalajmy się, ale z głową.
Dokładnie. Korzystając ze słońca należy zachować zdrowy rozsadek. Stopniowo zwiększajmy czas opalania, aby pozwolić na powstanie bariery ochronnej w skórze. Unikajmy leżenia na plaży przez wiele godzin. Opalajmy się rano i po południu, robiąc przerwę między godzinami 11 a 14. Nośmy kapelusze lub czapki z daszkiem i pamiętajmy o stosowaniu kremów ochronnych.

****

Dr n. med. Monika Kapińska-Mrowiecka
Absolwentka Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej im. M. Kopernika w Krakowie. Pracę doktorską obroniła na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od 1972 pracuje w Oddziale Dermatologii Szpitala Specjalistycznego im. S. Żeromskiego w Krakowie, gdzie obecnie jest ordynatorem. Ma ponad 40-letnie doświadczenie w diagnozowaniu i leczeniu chorób skóry, chorób alergicznych u dzieci i dorosłych oraz wieloletnią wiedzę praktyczną w laseroterapii dermatologicznej. Autorka ponad 120 publikacji w czasopismach branżowych.

CO TY WIESZ O WIŚLE? CO TY WIESZ O CRACOVII? WEŹ UDZIAŁ W QUIZIE!"

"Gazeta Krakowska" na Twitterze i Google+
Artykuły, za które warto zapłacić! Sprawdź i przeczytaj

Codziennie rano najświeższe informacje z Krakowa prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera!